Page 28 - Oblicza Geografi Zakres Podstawowy

VI. Litosfera. Procesy zewnętrzne

Typy ujść rzecznych

Wyróżnia się dwa rodzaje ujść rzecznych: deltowe i lejkowate. Jeżeli morze, do którego
uchodzi rzeka, jest płytkie i nie występują w nim silne prądy przybrzeżne, wówczas powstają
delty. Z kolei w miejscach, gdzie występują duże pływy, rzeki mają ujścia lejkowate.

Rozległe delty są charakterystyczne dla takich rzek, Ujścia lejkowate występują na takich rzekach,
jak Nil (fot.), Huang He, Missisipi, Wołga i Wisła. jak Tamiza (fot.), Parana oraz Garonna.

Dolny odcinek rzeki ilość materiału skalnego niesionego przez
W dolnym odcinku rzeka płynie naj- rzekę, a także z powodu występowania
wolniej, a często – wręcz leniwie. Mate- pływów oraz oddziaływania prądów mor-
riał skalny ulega akumulacji. Największa skich wyróżnia się dwa typy ujść: ujście del-
ilość osadów rzecznych jest akumulowana towe (deltę) i ujście lejkowate (estuarium).
przy ujściu, czyli w miejscu, w którym woda Sposób ich powstania, a także przykłady
wpada do morza lub oceanu. Ze względu na zostały zaprezentowane powyżej.

Zapamiętaj
Rzeźbotwórcza działalność rzeki polega na niszczeniu podłoża, po którym ona płynie,
oraz na transporcie i akumulacji niesionego przez nią materiału skalnego.
Górny odcinek rzeki charakteryzuje się znacznym spadkiem i dużą prędkością wody. Zachodzi tam
intensywna erozja wgłębna, w wyniku której dno rzeki się pogłębia i powstaje dolina V-kształtna.
Na skutek erozji wstecznej w tym odcinku tworzą się wodospady.
W środkowym odcinku rzeki maleje jej spadek, a tym samym zmniejsza się prędkość płynącej wody.
Przeważa erozja boczna, która prowadzi do powstawania meandrów.
W dolnym odcinku rzeka płynie wolno, dlatego dominuje tam proces osadzania się materiału skalnego.
Wyróżniamy dwa rodzaje ujść: ujście deltowe (delta) oraz ujście lejkowate (estuarium).

Ćwiczenia

1. Omów rzeźbotwórczą działalność rzeki w jej górnym, środkowym oraz dolnym odcinku.
2. Wymień formy, które powstają w wyniku rzeźbotwórczej działalności rzek.
3. Wyjaśnij, dlaczego niektóre rzeki tworzą ujścia deltowe, a inne – ujścia lejkowate.

130